طراحی مهر در طول تاریخ چگونه بوده است؟

تاریخچه طراحی مهر

با توجه به تاریخچه مهر قدیمی ترین طرحهای مهرها و نقش مهرهای باستان، نقوش هندسی بودند که با تکنیک ضعیف و ابزار ساده روی توده‌های گلی نقش می‌بستند و بدین ترتیب مالکیت شیء را نمایش می‌دادند. مهر در واقع امضایی بود مربوط به افراد مختلف و نمایشی از قدرت اجتماعی که سیستم اقتصادی جامعه را نظم  می‌بخشید. مهرها ی اولیه از قلوه سنگهای کف رودخانه ساخته می‌شدند.

انواع مهر اولیهدر میان مهرها و نقش مهرهای باستان بطور کلی می توان دو نوع مهر را تشخیص داد: مهرهای استامپی و مهرهای استوانه‌ای. تصاویر روی مهرهای استامپی با قدمتی در حدود ۶۰۰۰ قبل از میلاد به صورت مثبت یا منفی (بسته به جهت حرکت دادن و غلطاندن آن روی گل) حکاکی می‌شد. آثار کتیبه دار یافت شده از منطقه بین النهرین اطلاعات اجمالی در مورد چگونگی تربیت و آموزش حکاکان، کیفیت کار و مواد سازنده مهر و جایگاه حکاکان در جامعه را به ما نشان می‌دهند.

قدیمی ترین مهر استامپی

قدیمی ترین مهر از نوع استامپی با قدمتی در حدود ۶۰۰۰ قبل از میلاد در دهکده‌های نوسنگی بین النهرین شمالی، آسیای صغیر و لوانت به دست آمده است که احتمال می‌دهند از آن برای رنگ کردن پارچه‌ها یا بدن آدمی استفاده می‌شده است. در بین النهرین مهر‌های استامپی روی توده‌های گلی که به دور طنابی پیچیده شده بود و برای حفاظت در پوش ظرف به کار می‌رفت به دست آمده است. یافتۀ باستان شناختی بخشی از گردن یک کوزه ذخیره آذوقه که با گل مهر و موم شده بود را نشان می دهد.

جنس اولین مهر

با توجه به آنچه در تاریخچه مهر آمده است اولین مهر‌ها احتمالا از قلوه سنگ‌های کف رودخانه ساخته شده اند که طرحهای هندسی و حیوانات روی آنها حکاکی شده است. برخی از مهر‌ها به شکل حیوانات مختلف چون جوجه تیغی بودند که احتمالا جنبه جادویی و آئینی داشتند. تصاویر انسانی را می‌توان روی مهرهای دوره عبید (۳۶۰۰-۵۰۰۰ ق.م) مشاهده کرد. در هزاره چهارم قبل از میلاد جنس مهر‌ها تغییر کرد و از گل پخته، سنگ گچ، سنگ مرمر سفید و شیری رنگ در ساخت مهرها استفاده شد. در دوران‌های بعد از سنگ‌هایی چون سنگ آهن، سنگ یمانی قرمز یا خاکستری، سنگ یشم، سنگ سلیمانی، لاجورد و همچنین استخوان و عاج و عقیق نیز استفاده می‌شد. شکل مهر‌ها متفاوت بوده به صورت دکمه‌ای، نیمه‌کروی، بیضی، مخروطی، مکعب و مستطیل مشاهده شده است.

کهن ترین مهر استامپی در ایران

با توجه به تاریخچه مهر کهن‌ترین نمونه‌های مهر استامپی در ایران از طبقه III تپه سیلک کاشان، طبقه I حصار دامغان، تل باکون A، طبقه I گیان نهاوند و شوش I به دست آمده است. این مهرها دارای نقوش هندسی ساده یا مخطط تزئینی و نقوش تلفیقی از خطوط مارپیچ، صلیبی، مثلث‌های کوچک و دوایر تودرتو هستند. در تپه سیلک از عمق ۸ تا ۱۱ متری مهر‌هایی از جنس سنگ همراه با تعدادی اشیاء سنگی کوچک چون هاون، گرز، چاقو و اره سنگی به دست آمده است.